Słowem wstępu
Umaszczenie koni warunkowane jest przez wiele genów i ich modyfikatorów. Ich połączenie daje ogromną ilość kombinacji. Dlatego warto zapoznać się z nimi pojedynczo, krok po kroku.
Ogólny podział umaszczeń wg Stachurskiej wygląda następująco:
-umaszczenia podstawowe
-umaszczenia rozjaśniane
-wzory białych znaczeń:
*wzory białych plam
*wzory białych włosów
Ja dodałabym do niego jeszcze umaszczenie pręgowane tygrysie.
Dwa geny odpowiedzialne za gniady, kary i kasztanowaty
Za powstanie tych trzech maści (gniady, kary i kasztanowaty) odpowiadają dwa loci: A (Agouti) -kontroluje rozmieszczenia czarnego barwnika w skórze; wyróżnia się allele (wersje genu):
-A- warunkuje ograniczenie rozmieszczenia czarnego barwnika do grzywy, ogona oraz kończyn,
-A+ – odmiana dzika allelu A, powoduje odmiane dziką umaszczenia gniadego (niskie podpalania, jane pasemka w grzywie i ogonie)
-a- brak ograniczenia rozmieszczenia czarnego barwnika.
E (Extension) -decyduje o rodzaju produkowanej melaniny, tj. allel E warunkuje produkcję czarnego barwnika czyli eumelaniny, zaś recesywny allel e odpowiada za produkcję żółto-czerwonego barwnika – feomelaniny. Posiada on trzy rodzaje:
-E – warunkuje produkcję eumelaniny,
-e – warunkuje produkcję feomelaniny,w układzie _ _ee jest epistatyczny do Agouti (znosi jego działanie).
-ea – mutacja genu e, powoduje pewne zmiany umaszczenia kasztanowego/gniadego.
Umaszczenia podstawowe są najczęściej spotykanymi maściami koni, i tak na przykład wśród koni małopolskich ponad 90% jest maści podstawowych. U koni huculskich ta liczba jest mniejsza i wynosi około 55% (Wilisowska, 2012). U koni kolor warunkują dwa allele w każdym locus, zapis genotypu jest ogólny, a kreska w genotypie oznacza dowolność allelu. Np.: koń gniady może mieć genotypy:
- (AAEE)
- (AAEe)
- (AaEE)
- (AaEe)
Dlatego zapis ogólny wyciąga powtarzające się allele, bez których nie ujawni się umaszczenie gniade, a wygląd on tak: (A_E_). Analogicznie wygląda to u innych umaszczeń.
Pod pojęciem maści podstawowych kryją się „najpospolitsze”, czyli najczęściej występujące umaszczenia, takie jak:
Gniady
-gniade (A_E_), przy którym grzywa, ogon oraz dolne partie nóg są koloru czarnego, a kłoda brązowego (Sponenberg, 2003; Stachurska, 2000);
Kasztanowaty
-kasztanowate (_ _ee), całe ciało konia pokryte jest rudo-brunatnym włosiem o różnych odcieniach, grzywa i ogon mogą być koloru kłody (ciała) lub z tzw. konopiastą grzywa i ogonem (jaśniejszym), a czasem mają ją tak ciemną, że aż niemal czarną! Genotyp (_ _ee) jest epistatyczny do Agouti. (Sponenberg, 2003; Wilisowska, 2012);
Kary
-kare (aaE_), cały koń jest czarny. Osobnik taki posiada przynajmniej jeden alllel dominujący E warunkujący produkcję czarnego barwnika oraz dwa allele recesywne Agouti, które nie ograniczają jego rozprzestrzenia w skórze. Dlatego koń jest cały czarny. Część osobników jaśnieje pod wpływem słońca, a inne utrzymują piękny kruczokary odcień.